DİDEM SEYMEN – Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en kıymetli sıhhat meseleleri ortasında yer alıyor. Genetik yatkınlığın yanı sıra çok ve yanlış beslenme, fizikî aktivite yetersizliği obezitenin en değerli nedenleri olarak kabul edilmekte.
Yine çevresel, nörolojik, fizyolojik, biyokimyasal, sosyo-kültürel ve ruhsal pek çok etken obezitenin çığ üzere büyümesine neden oluyor. Şişmanlık ve obezite, bedende sıhhati olumsuz etkileyebilecek seviyede fazla yağ birikmesi olarak tanımlanıyor. Yetişkinlerde şişmanlık ve obezite sınıflandırması için genel olarak kilo-boy oranını belirleyen beden kitle endeksi kullanılıyor. Bu endeks, kilo cinsinden beden tartısının metre cinsinden uzunluk uzunluğunun karesine bölünmesi ile bulunuyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), yetişkinlerde beden kitle endeksi 25 ve üstü olanlar şişman, 30 ve üstü olanlar obez olarak tanımlıyor. Lakin beden kitle endeksi kaba bir ölçüt olarak ele alınıyor zira şişmanlık derecesi şahıstan bireye değişebiliyor. DSÖ’ye nazaran, çok kilolu ve obez birey sayısı 1 milyardan fazla. Bu sayının 2035’te 4 milyarı aşması öngörülüyor. Avrupa Obezite Raporu’na (2022) nazaran Türkiye’de yetişkinlerin yaklaşık yüzde 59’u çok kilolu ya da obez. Hal bu türlü olunca kilolarından kurtulmak isteyenler, hekimlerin, hastanelerin, diyetisyenlerin kapılarını aşındırıyor ya da obezite cerrahisine başvuruyor. Yazı dizimizde çok şişmanlık ve obeziteyle uğraş sistemlerini alanında uzman isimlerle konuşup, bugünden itibaren “Obeziteyi önlemek mümkün mü?”, “Hangi yollar tahlil olabilir?” sorularına karşılık arayacağız.
İLK TERCİH CERRAHİ YÖNTEM
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Yaşar Özdenkaya ile son periyot üzerine en çok konuşulan obezite cerrahisi hakkında konuştuk. Özkaya, mide küçültme başta olmak üzere, mide balonu, mide katlama üzere cerrahi tekniklerle ilgili merak edilenleri cevapladı…
??Mide küçültme ameliyatlarının avantaj ve dezavantajları neler?
Zayıflama ile ilgili ameliyatlar iki kategoride gerçekleşir. Birincisi yeme içmeyi kısıtlayan ameliyatlar. Oburu ise yeme içmeyi kısıtlamakla bir arada Malabsorbsiyon dediğimiz yani emilimi de bozarak kilo verdiren sistemlerdir. İkinci teknikte alınan besinlerin bir kısmı emilip bir kısmı atılıyor. Bilhassa ikinci saydığım yani hem kısıtlayıcı hem emilim bozucu teknikler biraz daha başarılı lakin metabolizma ile ilgili önemli bozukluklar yapabileceği için dikkatli bir takip gerekir.
TÜP MİDE AMELİYATI
Tüp mide ameliyatı yüzde 50-60 oranında birinci tercih edilen metot. By-pass ameliyatlarının da başarısı yüksektir fakat tıpkı vakitte metabolizma ile ilgili yüksek kolesterol seviyesi, yüksek kan şekeri seviyesi olan hastalar için daha tesirli olabilir. Zira emilimle ilgili eksiklik yarattıkları için bedenin kan şekerinin ya da kolesterolünün daha kolay sisteme girmesini sağlayabiliyor. Bu formüllerde en sık kullanılan gastrik by-pass. Elhasıl midenin küçük bir kısmını kullanarak büyük bir kısmını devre dışı bırakıp mideye gelen gıdayı ince bağırsağa atlatma yoludur. Bu sistem içerisinde bağırsakların bir kısmı da devre dışı bırakıldığı için emilim de bozulur. Fakat bununla bir arada devre dışı bırakılan kısımlardaki kıymetli vitaminleri ve mineralleri emme kabiliyeti de ortadan kalktığı için burada sorun ortaya çıkabilir. Başta B12 vitamini olmak üzere D vitamini eksiklikleri yahut hastaların kronik ishalleri olabilir. Bunları yönetmek kimi hastalarda sorun olabiliyor. Bir öbür bypass formülü de midenin çıkışından sonra 12 parmak bağırsağını kapatıp ince bağırsağın ortasından o bölgeye yeni bir yol oluşturma dediğimiz duodenal switch metodudur, bu yolların en başında gelir. Bunda da önemli emilim bozuklukları olduğu için bazen hastaların hastaneye yatmasını gerektirecek kadar önemli sıvı kayıpları görülebilir.
DÜNYADA TERK EDİLDİ
??Mide kelepçesi, mide katlama ameliyatlarında son durum nedir?
Ayarlanabilir mide kelepçesi, midenin üstünde küçük bir kum saati üzere bir boğum oluşturarak yani yediğimiz içtiğimiz şeyi daha kısıtlayıcı bir halka oluşturuyordu. Mideyle yemek borusunun birleşim yerinin çabucak 2-3 santim altına uygulanıyordu. Bunun ayarlanabilir olmasının avantajı ise şayet hasta çok fazla yutamıyorsa oranın içerisinde bir su vardı o suyu boşaltıp geçiş alanını genişletiyorduk. Şayet hasta çok yediğini düşünüyorsa oraya biraz daha su enjekte edip geçişi daraltıp yediğini azaltıyorduk. O yüzden bu tekniğe ayarlanabilir mide kelepçeleri deniyor. Ayrıyeten midenin o bölgesinde uzun müddet kaldığı için vakitle midenin içine göçmesine neden oluyor. Bu usul hastaların tekrar ameliyat edilmelerine sebep olduğu ve uzun vadede kilo vermelerde çok yetersiz olduğu için dünyada terk edildi. Mide katlama tekniği ise kumaşlarda içeri katlanarak yapılan teyel süreci üzere bir mantıkla çıktı. Mideyi kesmiyorsunuz lakin sonuçta mide çeperinin fazlalığı devam ettiği için mide katlama yolunun tesiri daha kısıtlı oldu, mide balonu üzere bir tesiri olmaya başladı. Vakit içerisinde midenin katlama için yapılan dikişlerinin kendini bırakması ya da dikişlerin gevşemesi sonucunda başarısızlık oranları çok arttı. Hasebiyle da dünyada artık terk edilen bir yol oldu.
??Mide balonu nasıl bir usul?
Mide balonu muvaffakiyet olarak tüm bu formüllerin çok gerisinde. Alışılmış çok fazla kilo vermeye muhtaçlığı olmayan hastalara 10-30 kiloya kadar kilo verdirebilir. Bu da aslında midenin içerisinde yeme içme ölçüsünü azaltmayı hedefleyen bir yoldur. Bazen bulantı ve kusmaya neden olabilir. Onun için ayarlanabilir mide balonları ya da yutulabilir mide balonları var. Az ölçüde şişirilip hastaların tolere etme kabiliyeti artırılabiliyor. Ortalama 20 kilo vermek isteyen bir insan mide balonuyla bunu başarabiliyor.
75 YAŞA KADAR ÇIKTI
??Hangi ameliyatta hangi bölge kesiliyor?
Mide ameliyatları laparoskopik uygulanır. Şahsa özel meseleler varsa bazen açık ameliyata başvurabiliyoruz. Ekseriyetle midenin gıdayı hapsedip onu sindirmeye hazırladığı depo olarak tuttuğu kısımları çıkartıyoruz. Bilhassa tüp mide sisteminde mide muz kıvamında kalıyor. By-passlarda da midenin ortalama bir fincan büyüklüğü kadarını faal bırakıp besinin içeri gireceği kısım olarak öbür kısımları da kapalı bir kutu olarak devre dışı bırakıyoruz yani orayı büsbütün kapatıyoruz.
AZDAN ÇOK, ÇOKTAN AZ…
??Ameliyatlar hangi yaşlarda uygulanabilir?
Kabul görülen yaş aralığı 18-65 ortasıdır. Günümüzde ileri yaşlardaki performansı yüksek insanların artması nedeni ile 75’li yaşlara kadar mide küçültme ameliyatı yapabiliyoruz. Kilo verme sorunu olan, morbid obezite dediğimiz hastalık derecesinde şişmanlık durumundaki hastalara uyguluyoruz. Hastanın kiloyla bir arada ek hastalığı olabilir. Bizim için hudut beden kitle endeksi 40 ve üzerindeyse, hasta 5 yıldan fazla bir müddette kilo veremediyse cerrahi sisteme başvurma hakkına sahip olur. Beden kitle indeksi 35 ve üzeri ise ek hastalık olarak tansiyon, şeker, uyku apnesi sendromu, polikistik over sendromu, yüksek kolesterol, insülin direnci bulunan hastalarda da ameliyata başvurulabilir. Onun haricinde “2 yıldır kiloluyum, 1 yılda 30 kilo aldım veremiyorum, beni ameliyat edin” diye gelen hastalarımız oluyor lakin bunlar bir ameliyat münasebeti değil.
??Ameliyat sonrası kişi ne vakit kilo vermeye başlar?
Azdan az, çoktan çok masraf diyebiliriz. Çok kilolu olan beşerler ekseriyetle ameliyattan sonraki birinci ayda 5-15 kilo ortasında kaybeder. 3 aylık periyodlarda kilo verme durur ancak vücut küçülür. Hasta bakar kilosu birebir ancak 50 vücuttan 48 vücuda düşer. Vücudun bir formasyon hali olmaya başlar. Reformülasyon dediğimiz vücut tekrar şekillenmeye girer.
4 MİLYAR KİŞİ OBEZ OLMA YOLUNDA
2035’te 4 milyardan fazla kişi çok kilolu yahut obez olacak
Dünyada 1 milyardan fazla çok kilolu
650 milyon yetişkin, 340 milyon genç, 39 milyon çocuk obez
Her 7 erkekten 1’i, her 5 bayandan 1’i obez
Türkiye, Avrupa’da obezitede birinci sırada, yetişkinlerin yüzde 59’u çok kilo
Dünyada obezite görülme oranı erkeklerde yüzde 30, bayanlarda ise yüzde 40.
ABD’de bayanların yüzde 41.8; Rusya 31.4’ü, Türkiye yüzde 30.3’ü, Çin yüzde 6.8’i, Hindistan yüzde 6.3’ü obez
1 milyar insan zayıflamak için trilyonlarca dolar harcıyor.
Obezitenin maliyetinin 2035’e kadar 4 trilyon doları geçecek
Türkiye “zayıflamak” için her yıl 5 milyar dolar harcıyor.
Obez birey, olağan kilolulara nazaran 2.5 kat daha fazla sıhhat harcaması yapıyor.
Türkiye, 2020-2050 yılları ortasında obeziteye bağlı hastalıklarda kişi başına 99 dolar harcayabilir.
AŞIRI KİLOYA GÖTÜREN NEDENLER
■ Çok yeme isteği, yanlış vakitte beslenme, yeme içme bozuklukları.
■ Hastanın günlük fizikî aktivite, idman yapmaması.
?? Kronik hastalıklar, cushing sendromu, böbreküstü bezi hastalığı, tiroidin az çalışması, güç depolanmasının artması.
■ Genetik yatkınlık.
■ Çok alkol tüketimi bilhassa yüksek güçlü alkoller.
■ Kimi ilaçlar, bilhassa steroid kaynaklı olanlar.
YARIN: ÜÇ KEZDEN FAZLA MİDE BOTOKSU YAPILMAMALI
