Asgari fiyat görüşmeleri için geri sayım başladı. birçok çalışan yani yılda ne kadar artırım alacağını merak ediyor. Peki özel kesimde beklentiler ne? Yeminli Mali Müşavir ve Ekonomist Muhammet Bayram merak edilen soruları cevapladı.

Bayram açıklamasında şu tabirleri kullandı: “2023 yılının enflasyonunun muhakkak olmasına son iki ay kaldı. Temmuz, eylül, ekim aylarının enflasyonu muhakkak oldu. Yüzde 29.40’lık artırım kesin. SSK ve Bağkur emeklileri enflasyon farkı kadar artırım alacak. Memur ve memur emeklileri ise enflasyon farkı artı toplu kontrat artırımı alacak. Şu anda memur ve memur emeklisine yüzde 9 refah hissesi artışı yapılacak.

MEMUR VE EMEKLİYE ARTIRIM BEKLENTİSİ NE?

Son artırımlarda memur ve memur emeklilerine hem de olağan emeklilere tıpkı oranda artırım yapıldı. Yüzde 50’ye yakın hem emeklilerimize hem de memurlarımıza bekliyoruz.

Burada minimum fiyat merak konusu. Zira minimum fiyat hem taban fiyat olması hem de artış oranının özel bölümdeki öbür çalışanları etkilemesinden ötürü çok kıymetli. Piyasanın bir istikrarı var. Personel, patron istikrarı pandemiden itibaren bozuldu. Ne patron ne çalışan mutlu. Çalışanlar maaşları kâfi görmüyor. Patronlar personel bulamamaktan yakınıyor.

‘YENİ İŞE GİRENLER MAAŞI ALMADAN İSTİFA EDİYOR’

Son yapılan anketlerde yeni işe girenlerin en az yüzde 40’ı daha birinci maaşını almadan istifa edip öteki işlere geçiyor. Bu demek oluyor ki bir fiyat skalası meçhullüğü var. Çalışanlar tahminen işten tatmin olmuyor, maaş beklentisi geride kalıyor ve daha güzel maaş bulduklarında işi bırakıyorlar.

‘İŞVEREN KISMI ELEMAN BULAMIYOR’

İşveren kesiti ise teknik eleman bulamıyor. Yeni jenerasyonla birlikte teknik eleman bulma ve klasik iş kollarında önemli ezalar mevcut.

Memur, memur emeklisi, olağan emeklilere yapılacak artışlar minimum fiyat artışı ve özel dal artışına etkendir. Burada toplumun yapısı dikkatle ele alınmalı, patronun yükü ele alınmalıdır.

İşverenin doğal gaz, elektrik, kira maliyetleri had safhaya ulaştı. Patrona devletin takviye vermesi gerekiyor. Enflasyonist ortamlarda enflasyon yükünün çalışana mi yoksa sermayeye mi yükleneceği tartışma mevzusudur. İşçi burada enflasyona karşı eziliyor. Devletimiz bugüne kadar mutlak suretle enflasyon farkı kadar artış yaptı.

‘ENFLASYONUN ÜZERİNDE ARTIRIM YAPILDI’

İlk vakitlerde ise enflasyonun üzerinde artış yaparak bunu tamamladı. Enflasyon yüzde 19 olmasına karşın emeklilere temmuz ayında yüzde 25 oranında artırım yapılmıştı, minimum fiyata yüzde 34 artırım yapıldı.

‘ÇALIŞANLARI MUTLU ETMELİ’

2024 yılı başında yapılacak artırım son yüksek artırım olacaktır. Mayıs ayından itibaren pik yapacak olan enflasyonun sonraki süreçte düşüşünü seyredeceğiz. Birikimli bir enflasyon devam ediyor. Son açıklanan enflasyon sayıları yüzde 61’lere geldi. Sene başı prestijiyle hem memurun hem emekli hem SSK ve Bağkur emeklilerini, özel dal çalışanlarını şad edecek bir artırım olması gerekiyor.

ÜCRET SİYASETLERİ GERÇEKLEŞEN ENFLASYON DEĞİL DE BEKLENEN ENFLASYONA NAZARAN BELİRLENİR Mİ?

Özel bölümde artırım emekçi ve patron ortasındaki mutabakata bağlı. Minimum fiyat burada etken. Taban fiyatı belirleme üzerinde birtakım etkenler var. Burada öncelik enflasyon oranıdır. Geçen sene başında eski Çalışma Bakanı Vedat Alım devrinde minimum fiyata ait anket düzenlendi. Burada bir fiyat belirlendi. Bu fiyat Türk-İş’in açlık sonunun üzerinde belirlendi.

‘ASGARİ FİYAT 13 BİN 684 TL’Yİ GEÇMELİ’

Açlık ve yoksulluk hududunda bir referans bedel oluşturuldu. Ankara’da 4 kişilik bir ailenin yapması gereken besin harcaması fiyatı 13 bin 684 TL, buna giysi, konut ulaşım vb. toplumsal muhtaçlıklarını koyarsak yoksulluk hududu oluyor bu da 44 bin 573 TL. Bekar bir çalışanın yaşama maliyeti 17 bin 803 TL. Hal bu türlü iken 13 bin 684 TL’nin geçilmesi gerekiyor.

Bizim hesaplamalarımıza nazaran son 6 aylık enflasyon verisine nazaran bunu aşacağını düşünüyoruz. Hem enflasyon oranı, hem Türk-İş’in açlık ve yoksulluk hududunun üzerinde bir fiyatta belirleneceğini söyleyebiliriz.

Şu anda gerçekleşen enflasyona nazaran bir belirleme yapılabiliyor. Önümüzdeki devirde beklenen enflasyona nazaran yapılabilir. Lakin burada fiyatlar üzerinde bir uygunlaştırma yapılması gerekiyor. Yeni periyotta hedeflenen enflasyon yapılabilir. Ulusal gelirden hisse verilebilir. Alım gücünü artırabilecek öbür tedbirler alınarak taban fiyatlı önümüzdeki periyotta kendilerine ne kadar maaş yatacağını hesaplayabilir. Ona nazaran planlamasını yapar. Tabi bozulmuş fiyat sisteminin yine yapılandırılması gerekiyor.

ÖZEL KESİM NE KADAR ARTIRIM YAPACAK?

Yüzde 50 artırım şirketleri zorlayacaktır. Öte yandan minimum fiyatlı olarak bir kişi tek başına çalışıyorsa, eşi çalışmıyorsa, öteki geliri yoksa yüzde 50’lik artış 17.103 TL’ye denk gelir. Büyükşehirlerde bunun yarısı ortalama konut kirasıdır. Geri kalan meblağ ile yaşamaya çalışılacak. Bu mümkün değil. Bu istikrarın güzel belirlenmesi gerekiyor. Fiyat fiyat istikrarı şaştı.

ASGARİ FİYATTA 4 FARKLI BEKLENTİ

Şu an halihazırda 11 bin 402 TL olan taban fiyat fiyatı Yüzde 35 oranında artış olursa net olarak 15 bin 393 TL’ye gelecek, bunun patrona maliyeti 21 bin 278 TL olacak. Sene sonu dolar kurunu 30 TL üzerinden hesaplarsak taban fiyat 513 dolara denk gelmiş olacak.

Eğer yüzde 40 düzeyinde bir artış olursa bu durumda minimum fiyat net olarak 15 bin 962 TL’ye yükselecek. Patrona maliyeti 22 bin 66 TL’ye gelecek. Dolar bazında ise 532 dolara tekabül edecek.

Yüzde 45 artış olması durumunda yeni taban fiyat 16 bin 533 TL olacak. Patrona maliyeti 22 bin 854 TL olacak. Dolar bazında ise 551 dolar düzeyinde denk gelecek.

Son olarak da yüzde 50 artış olması durumunda ise yeni taban fiyat 17 bin 103 TL düzeyine gelecek. Patrona maliyeti 23 bin 642 TL olacak. Dolar bazında ise bu fiyat 570 dolar düzeyine tekabül edecek.

Benim iddiam yüzde 35-40’lar düzeyinde bir artış olması fakat burada yüzde 45-50 düzeyleri de gündeme gelebilir.

Son yapılan fiyat artışları ve maliyetlerle birlikte patron Avrupa nezdinde bilhassa ihracatçılar rekabet edemez oldu. Fiyatların mutlak suretle artırılması gerekiyor lakin patron devlet tarafından da desteklenmeli.

Çalışanın sigorta primi, işsizlik sigortası primi, patron sigorta primi ve işsizlik sigortası primi kapsamında ödenen fiyatlar patron üzerinde yük. Bunun azaltılarak istikrara oturtulması gerekiyor.

İŞTE MİNİMUM FİYAT KURULUNDA ELE ALINMASI GEREKENLER!

Asgari Fiyat Tespit Kurulu son yıllarda önemli çalışmalar yapıyor. Lakin birtakım problemler var. Ücretlilerin beyanname vermesinin önü açılmalıdır. Fiyatlı geliri elde ediyor, masraflarını gelirinden düşemiyor. Bir kişi net olarak 20 bin TL maaş alıyor. Bu maaş üzerinden masraflarını yapabiliyor. Bir patronun 10 bin TL sarfiyatı olduğunu düşünelim 10 bin TL üzerinden yüzde 25 vergi veriyor. Fakat çalışan yüzde 15-40 ortasında bir vergilendirmeye dahil oluyor. Ücretlilerin beyanname vermesi oturtulmalıdır.

Bölgesel taban fiyatlar konuşulmalı. İstanbul, Ankara ve İzmir üzere yerlerde taban fiyatların daha fazla belirlenmesi gerekiyor. Bölgesel taban fiyatlar belirlenirken gelişmişlik endeksleri, kira, ömür maliyeti endeksleri dikkate alınarak yeni taban fiyat düzeyi belirlenebilir.”